Motorem, który napędzał ewolucyjny rozwój kreatywności u ludzi, może być to, że odkrywcze pomysły pobudzają mózgowy ośrodek nagrody, wywołując silne uczucie satysfakcji i zachęcając do dalszych działań – wykazały najnowsze badania oparte na neuroobrazowaniu.

Kreatywność jest jedną z najbardziej charakterystycznych, ale też tajemniczych zdolności ludzi. Innowacyjne pomysły i rozwiązania umożliwiły naszemu gatunkowi przetrwanie egzystencjalnych zagrożeń i rozwój cywilizacyjny. Jednak cecha ta nie jest wcale konieczna do przetrwania, ponieważ wielu gatunkom, które jej nie posiadają, udaje się istnieć na Ziemi znacznie dłużej niż ludziom. Co zatem napędza ewolucyjny rozwój kreatywności?

Odpowiedzi na to pytanie dostarczają wyniki najnowszego badania przeprowadzonego przez Yongtaek Oh, doktoranta z Drexel University oraz dr John’a Kounios’a z Drexel`s College of Arts and Sciences (USA), opublikowane na łamach pisma „NeuroImage” (https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1053811920302445?via%3Dihub).

Badanie wykazało, że u niektórych osób twórcze pomysły, zwane potocznie „zjawiskami aha” (albo iluminacjami, olśnieniami, efektami aha!), wywołują gwałtowny wzrost aktywności w mózgowym ośrodku nagrody – tym samym, który reaguje na pyszne jedzenie, substancje uzależniające, uniesienie seksualne czy inne podstawowe przyjemności.

Ponieważ aktywność ośrodka nagrody motywuje zachowania, które go pobudzają, osoby doświadczające związanej z kreatywnością przyjemności prawdopodobnie będą angażować się w dalsze działania tego typu, często kosztem innych aktywności.

„To coś, co na pewno dobrze zrozumieją zapaleni miłośnicy puzzli i łamigłówek, wielbiciele zagadek detektywistycznych, ale też głodujący artyści i kiepsko opłacani badacze” – żartuje dr Kounios.

„Fakt, że ewolucja połączyła generowanie nowych pomysłów z układem nagrody w ludzkim mózgu, może tłumaczyć rozprzestrzenianie się kreatywności oraz postęp nauki i kultury” – dodaje.

Badanie Kounios’a i Oh koncentrowało się na analizie „zjawisk aha”, które są typowymi przypadkami kreatywności. To właśnie te nagłe doświadczenia nieoczywistych perspektyw, pomysłów lub rozwiązań prawdopodobnie doprowadziły do większości przełomowych wynalazków i odkryć.

Naukowcy rejestrowali elektroencefalogramy o dużej gęstości (EEG) podczas rozwiązywania zagadek anagramowych przez uczestników. Zagadki te wymagały rozszyfrowania zestawu liter w celu znalezienia ukrytego słowa.

Dzięki obrazowaniu badacze zauważyli, które rozwiązania osiągnięto jako nagle pojawiające się w świadomości „efekty aha!”, a które (w kontraście do tych pierwszych) zostały wygenerowane przez metodyczne porządkowanie liter w celu znalezienia właściwej kolejności.

Co ważne, uczestnicy badania wypełniali również kwestionariusze mierzące ich „wrażliwość na nagrodę”. Jest to podstawowa cecha osobowości, która odzwierciedla stopień, w jakim dana osoba jest ogólnie motywowana do zdobywania nagród.

Okazało się, że wszyscy uczestnicy, którzy doznali „zjawiska aha”, wykazywali w tym konkretnym momencie aktywność fal mózgowych gamma o wysokiej częstotliwości. Jednak osoby bardzo wrażliwe na nagrody wykazywały dodatkowy impuls fal gamma o wysokiej częstotliwości około 100 milisekund po pierwszym. Ten drugi impuls powstawał w korze oczodołowo-czołowej, która jest częścią ośrodka nagrody w mózgu.

Jak tłumaczą autorzy pracy, ich badanie wyraźnie pokazało, że niektórzy ludzie odbierają twórcze pomysły i spostrzeżenia jako wewnętrznie satysfakcjonujące. Ponieważ jednak ten związany z ośrodkiem nagrody wybuch aktywności neuronalnej następuje u nich tak szybko (1/10 sekundy) po „zjawisku aha”, nie może wynikać ze świadomej oceny danego rozwiązania. Tak szybka reakcja układu nagrody jest raczej wyzwalana przez samo pojawienie się twórczej myśli.

Eksperyment wykazał również, że uczestnicy o niskiej wrażliwości na nagrody doświadczyli prawie tyle samo „zjawisk aha”, co osoby o wysokiej wrażliwości, ale ich iluminacje nie wywołały istotnej reakcji w układzie nagrody.

„To sugeruje, że pomiary ogólnej wrażliwości na nagrodę mogą pomóc przewidzieć, kto będzie chętniej ćwiczyć, rozwijać i rozszerzać swoje zdolności twórcze w miarę upływu czasu” – podsumowują autorzy badania. (PAP)

kap/ ekr/, PAP Nauka w Polsce

Podobne artykuły

• 

  Dbaj o kondycję mózgu

• 

  Ćwiczenia i pasje zbawienne dla mózgu!

• 

  Nuda to poważna sprawa, także dla nauki