Jakie czynniki świadczą o tym, że nasi bliscy lub my sami za bardzo oddajemy się pracy? Czym jest pracoholizm? Skąd się bierze i jak z nim walczyć? Na te pytania odpowiada psycholog Gabriela Droździel.
Rozwój osobisty, awans zawodowy i związany z nim wzrost wynagrodzenia to czynniki, które motywują nas do pracy. Niekiedy jednak zdarza się, że praca zaczyna dominować nad innymi aspektami życia. Spędzamy w niej coraz więcej czasu, obowiązki zawodowe wykonujemy w domu oraz momenty w ciągu dnia, które należałoby przeznaczyć na odpoczynek i regenerację, poświęcamy na pracę.
Nietypowy nałóg
Pracoholizm to uzależnienie, które przejawia się obsesyjną potrzebą wykonywania obowiązków zawodowych. Po raz pierwszy użył tego pojęcia amerykański pastor i psycholog religii Wayne Oates w 1971 roku. Oryginalnie brzmiało ono „workaholic”. Pracoholika charakteryzuje bardzo silne przywiązanie do pracy, ciągłe myślenie o niej oraz brak umiaru w jej wykonywaniu, przy jednoczesnym poświęcaniu coraz mniejszej uwagi np. rodzinie, przyjaciołom, realizacji dotychczasowych pasji czy zainteresowań.
Osoby uzależnione mają problem z zarządzaniem czasem wolnym, który najczęściej i tak przeznaczają na pracę lub rozmyślanie o niej. Dodatkowo, chwile poświęcone na wykonanie czynności niezwiązanych ze sprawami zawodowymi, uznają za stracony. Pracoholizmowi mogą również towarzyszyć dolegliwości fizjologiczne, takie jak: zaburzenia lękowe, wahania nastroju, wybuchowość, permanentne zmęczenie, bóle głowy, problemy ze snem, problemy z krążeniem, potencją, wrzody żołądka. Oczywiście pracoholizm nie pojawia się od razu, postępuje krok po kroku, a pierwsze symptomy mogą być nieoczywiste. Początkowo może być to praca „po godzinach”, następnie zabieranie pracy do domu (bez obiektywnej konieczności), sprawdzanie skrzynki mailowej podczas urlopu, niechęć do delegowania zadań innym pracownikom (wszystko chcemy zrobić sami), przyjmowanie coraz większej liczby obowiązków (mimo że nie posiadamy czasu na ich realizację). Często możemy tłumaczyć takie postawy „chwilowym” wzrostem ilości pracy, ale w konsekwencji sytuacja taka stopniowo może stawać się dla nas codziennością – mówi Mgr Gabriela Droździel, psycholog.
Choć pracoholizm to stosunkowo nowe uzależnienie, zaburzenie to uznano za na tyle groźne, że – korzystając z listy kryteriów diagnozujących uzależnienie od alkoholu Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD-10 – opracowano następujące kryteria pracoholizmu:
- wzrost zaangażowania w pracę – zarówno pod względem ilości czasu, jak i sił;
- skoncentrowanie na pracy myśli, celów i wyobraźni;
- utrata kontroli nad swoim zachowaniem – brak obiektywnej oceny na temat tego, ile czasu rzeczywiście jest poświęcane obowiązkom zawodowym;
- niezdolność do zaprzestania pracy, w przypadku prób – pojawiający się lęk i napięcie;
- zmniejszenie satysfakcji z pracy;
- nawroty zaburzenia, problemy zdrowotne i kłopoty w funkcjonowaniu społecznym.
Perfekcjonisto, uważaj!
Przyczyny pracoholizmu nie są jednoznacznie ustalone, a najczęściej u źródeł tego uzależnienia leży kilka elementów. Choć mogłoby się wydawać, że tego typu nałóg może dopaść każdego z nas, istnieje jednak grupa osób szczególnie na niego podatna – mowa o perfekcjonistach. Osoby te dążąc do doskonałości (również w życiu zawodowym) nie potrafią „odpuścić”, a chcąc kontrolować nawet najdrobniejsze aspekty swojej pracy, poświęcają jej coraz więcej czasu. Pracoholizm może także wynikać z określonego postrzegania sytuacji życiowych czy zawodowych, przekonań nt. siebie i świata, systemu wartości czy poczucia „zagrożenia” utratą pracy i dochodów. Kolejnym istotnym czynnikiem jest spotkanie się z tak zwaną miłością warunkową, czyli zbyt rygorystycznym wychowaniem przez rodziców (np. objawiające się karaniem dziecka za niewykonanie na czas swoich obowiązków).
Statystycznie problem pracoholizmu najczęściej jest zauważany w krajach, w których prestiż zawodowy i zaangażowanie w pracę są wysoko oceniane, a mieszkańcy ciągle aspirują do osiągnięcia wyższego statusu społeczno-ekonomicznego, np. Chiny czy Japonia. Ponadto, do pracoholizmu predysponują niektóre zawody i miejsca wykonywania pracy. Dotyczy to m.in. tzw. wolnych zawodów o nienormowanym czasie pracy, firm związanych z wewnętrzną konkurencyjnością, stanowisk wymagających ciągłej decyzyjności, dużej presji na wynik czy konieczności stałego doskonalenia.
Źródło: 38 Content Communication
