Bolesne, czerwone guzy, guzki, krostki ulegające wrzodzeniu − mogą pojawić się na kilka tygodni czy miesięcy przed rozpoznaniem stanu zapalnego lub nowotworu.

Lekarze ostrzegają, by nie lekceważyć zmian pojawiających się na skórze. Nawet co trzeci pacjent, który ma chorobę układu pokarmowego, może mieć związane z tym zmiany skórne.

– Skóra mówi dużo o kondycji naszego organizmu. Wiele chorób internistycznych można rozpoznać po kolorze i stanie skóry. Mogą się objawiać zasinieniem, zażółceniem lub bladością skóry. W wielu przypadkach, różne objawy skórne wyprzedzają, nawet o wiele miesięcy, objawy chorób przewodu pokarmowego – podkreśla dr Magdalena Kędzierska z Kliniki Dermatologii Centralnego Szpitala Klinicznego MSWiA w Warszawie.

Ciekawostki o skórze:

• To największy narząd ciała.

• Waży 4-5 kg (co stanowi ok. 6 proc. masy ciała).

• Powierzchnia skóry dochodzi do 2 metrów kw.

• Grubość skóry zależy od lokalizacji: wynosi od 0,3mm do 5 mm. Skóra na powiekach ma poniżej 1 mm.

Rumień i choroby układu pokarmowego

Różnego rodzaju wykwity na skórze, m.in.: grudki, guzki, pęcherzyki, krostki lub owrzodzenia, mogą towarzyszyć chorobom jelit. Cześć tych zmian jest bardzo charakterystyczna dla określonych chorób, dlatego należy w ich kierunku przeprowadzić diagnostykę.

– Wśród chorób układu pokarmowego, którym najczęściej towarzyszą zmiany skórne, wymienić należy przede wszystkim nieswoiste zapalne choroby jelit, czyli chorobę Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego – mówi dr n. med. Irena Walecka, kierownik Kliniki Dermatologii Centralnego Szpitala Klinicznego MSWiA w Warszawie.

Tej grupie chorób towarzyszy wiele zmian skórnych, które występują z różnym nasileniem i w różnych okresach trwania choroby podstawowej.

Najczęstsze z tych objawów to:

• Rumień guzowaty: bolesne guzy i guzki, które pojawiają się nagle, z reguły na przedniej powierzchni podudzi, częściej występują u kobiet. Takie zmiany mogą się pojawiać u około 15 proc. pacjentów z nieswoistymi zapalnymi chorobami jelit. Początkowo zmiany te są żywoczerwone, następnie zmieniają kolor na brunatny, a ustępując, przybierają barwę żółtozieloną. Nigdy nie ulegają owrzodzeniu i zawsze goją się bez zostawienia blizn. Objawy zazwyczaj utrzymują się od trzech do sześciu tygodni.

• Piodermia zgorzelinowa: zapalne, czerwone guzki lub krosty, które bardzo szybko się rozprzestrzeniają. Nieleczone mogą prowadzić do śmierci, leczone utrzymują się wiele miesięcy (czasami lat) i goją się pozostawiając blizny. To rzadka choroba o nieznanej etiologii. Dotyczy około 5 proc. chorych z wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego oraz około 2 proc. pacjentów z chorobą Leśniowskiego-Crohna. Zmiany te umiejscowione są najczęściej na kończynach dolnych.

Zespoły złego wchłaniania

Niektóre zmiany skórne mogą towarzyszyć upośledzonemu wchłanianiu pokarmów, a co za tym idzie – złemu wchłanianiu witamin i minerałów. Przykładem jest niedobór cynku, który może być spowodowany niedostateczną ilością tego pierwiastka w diecie lub upośledzonym jego wchłanianiem – w przebiegu takich chorób jak choroby zapalne jelit, zapalenie trzustki czy przewlekłe choroby nerek. Występuje także dziedziczne upośledzenie jelitowej absorpcji cynku.

Gdy w organizmie zaczyna brakować tego pierwiastka, (niezależnie od przyczyny), na ciele mogą pojawić się rumieniowo-złuszczające zmiany pokryte nadżerkami i strupami (strup najczęściej występuje w części centralnej, a na obwodzie są pęcherzyki i krostki), zlokalizowane w okolicy naturalnych otworów oraz na wewnętrznych częściach kończyn.

Zmiany mogą dotyczyć także włosów, które przypominają wtedy ubarwienie zebry, z jasnymi i ciemnymi pasmami, co jest efektem zmian stężenia cynku w organizmie.

Zakażenia przewodu pokarmowego a skóra

Również zakażenia przewodu pokarmowego mogą dawać objawy w postaci zmian skórnych.

– W przebiegu zakażeń pasożytniczych, takich jak: lamblia, owsik, glista, tasiemiec uzbrojony i nieuzbrojony, może się pojawiać wiele zmian o charakterze bąbli pokrzywkowych. Zakażeniom bakteryjnym typu Salmonella, Shigella, może towarzyszyć, m.in.: rumień guzowaty – mówi dr Irena Walecka.

Na tym jednak nie koniec. Zakażenie bakterią Helicobacter pylori często bywa kojarzone z trądzikiem różowatym – chorobą, która zwykle rozpoczyna się około 30. roku życia, a jej szczyt nasilenia przypada na wiek 40-50 lat.

Częstsze zachorowania stwierdza się u kobiet, ale schorzenie to ma cięższy przebieg u mężczyzn. W jego początkowym okresie zmiany skórne mają charakter rumieniowy, z przemijającym zaczerwienieniem skóry twarzy. W dalszym etapie pojawiają się wykwity grudkowe i krostkowe. Zmiany lokalizują się w środkowej części twarzy (nos, policzki, czoło). Warto dodać, że podobne objawy są spotykane również w innych schorzeniach np. toczniu.

– W części przypadków, trądzik różowaty może współistnieć z infekcją Helicobacter pylori. Związek pomiędzy trądzikiem różowatym a tą infekcją jest wciąż niejasny i nie ma na to pewnych dowodów. Niemniej u części pacjentów trądzik ustępuje po wyleczeniu infekcji Helicobacter pylori – mówi dr Irena Walecka.

Zmiany skórne – marker nowotworów

Dla każdego lekarza, a w szczególności dla dermatologa, sygnałem alarmowym, że pacjent może mieć chorobę nowotworową są zmiany skórne niepoddające się standardowemu leczeniu.

Takie zmiany skórne, towarzyszące procesom nowotworowym, nazywany zespołami paraneoplastycznymi.

Do ich rozpoznania muszą być spełnione następujące kryteria:

• nietypowe objawy skórne oporne na standardowe leczenie,

• zmiany skórne ustępują wraz z podjęciem właściwego leczenia nowotworu, a powracają przy wznowie procesu nowotworowego.

Jedną z typowych chorób dermatologicznych będących markerem nowotworów jest rogowacenie ciemne. Ta choroba towarzyszy między innymi gruczolakorakowi żołądka. Objawia się brodawkowatym, symetrycznym przerostem skóry z towarzyszącym świądem. Zmiany lokalizują się w zgięciach i fałdach skórnych, czasami na powiekach i wargach. Na śluzówkach jamy ustnej niekiedy pojawiają się brunatne plamy.

Rogowacenie ciemne dłoni może współwystępować z rakiem żołądka i rakiem oskrzeli. Także nagły wysiew licznych brodawek łojotokowych, z towarzyszącym świądem, może mieć związek z nowotworem (np. gruczolakorakiem przewodu pokarmowego).

Agnieszka Pochrzęst-Motyczyńska (zdrowie.pap.pl), PAP Zdrowie

Źródła:

1. „Dermatologia po dyplomie”, „Zmiany skórne w chorobach układu pokarmowego”, Irena Walecka, Marta Wieczorek, prof. Grażyna Rydzewska.

2. „Skórne markery chorób jelitowych”, Jadwiga Roszkiewicz, Magdalena Lange, Bogusław Nedoszytko, journals.viamedica.pl